Kada Poninio Tuhun Nu Sondii

Impio ko do nokokito toi nokoongou do tuhun Kadazan manaasangi, poponini, opodtu toi papaatu tuhun Kadazan suvai?

Otopot ii kozo do mositi do moboos do humavan do kalaatan toi nunu ii au otopot. Nga ahal do miaga diti nga kivaa nogi do gontob. Maai tokou tonudo itia poomitanan.

Duvo tuhun miohon boos kokomoi do iso ahal politik. Misuvai o pomuandaman dioho. Misuvai o sokodungon. Mositi nopo do kopisimba. Nga id pisimbaan diti mositi do tumanud di otopot om kotunud. Au kavasa do "monumbuk id siibo do tiinggot" ka. Ingkaa no doid sipoot do mitumbuk. (You can't hit below the belt).

Komozon: Pisimbaan mositi kokomoi ahal noopo ii kogompit. Au kotunud do lumalad. Au kavasa do papalaat do ngaan toi moninduo to tinan di havan.

Tiuvan:
Kadazan Ko-1: "Au zou kotoimo dino boos nu kokomoi parti ...."
Kadazan ko-2: "Kada do miaga dino. Aiso do tiinu nu!"
Kadazan ko-1: "Au no monguo."
Kadazan ko-2: "Au monguo, kanu. Aiso kasanangan nu."
Kadazan ko-1: "Au no. Kada no sonsog."
Kadazan ko-2: "Aiso guuguno nu. Au ko ii kaakan."

Na, avasi haid ii pisimbaan dioho. Nga maahaid maahasu o ginavo, humodong nodii. Mimang nodii hivad ii boos om momoguno dii di boos talaat. Tatau do moboos do, "Aiso kasanangan nu" ka toi "Au ko kaakan," ka.

Toi songian kokito do tuhun suvai, kaampai tuhun sondii, kivaa dati moboos miaga ditia ngaavi:
"Ta, moguhu o tizan diaha."
"Aiso naanu anu diaha. Mikanik no."
"Ta, agazo pangkat diaha ti. Noikot no gaung dau." (Kokito do tuhun ii nakaakahasa ginavo)
"Miaga do tasu"
osp.

Poihoo no tuhun suvai mooi au zioho kasaasangi
Otopot ii kozo do au koontok do umampai tokou do ahal dovokon. Nga nunu dii maan tokou songian kivaa kaantakan do iso tuhun poponini do suvai tuhun?

Mositi nopo do maan tokou kinamai popotunud dii tumanud lahan tavasi. Kada pohogoso ii. Tumongkop dati ii. Umusa dati o tuhun dii.

Nga nunu maan nu nung mongimang o tuhun dii? Ouhan sisimba. Mogidu! Okonko komozon do atahou tokou. Au tokou mimang do kopihasuh do ginavo om kopisinduo. Au tokou mimang do kagazo o ahal dii.

Papagazo do kuasa
Kivaa tuhun ii poponini dovokon sabap no do kituddu o tuhun dii do kaanu monguasa do tuhun di suvai. Mogium zioho do hasa di onini potuu toi aiso ii ningkokoton di panandasan.

Au osodu iti do tuddu do 'monguasa do pomusaavan do tuhun suvai (mind control).' Mantad dii do kaanu ii tuhun di kituddu miaga diti do papagazo kuasa dau.

Poponini nogi iti do tuhun suvai.

Mintong Mahik Naangazan Kadazan

Nombo no tuhun Kadazan do baino? Nunu no naangazan dioho? Nomboo kozo intutukon dioho? Kivaa naku tudduvon dioho do pointantu?

Ogumu ponguot (ti-uot)? Osusa mogium sisimba dii. Miaga do vaig ii au miho soukon do pahad.

Nung kuminam tokou mongiho do nombo no Kadazan do baino, mositi do oihaan do nunu haid ningkokoton do Kadazan di poguhu.

Songkuo hinaid poguhu? 50 toun? 100 toun? Nung ingkaa, komozon id piahatan do 1914 om 1964. I timpu kumoiso (1914), timpu do Bolitis momolinta maza do British North Borneo Chartered Company. I timpu kumoduvo (1964), kotutuidong pogun Malaysian Federation ii piniapuvan do Malaya, Singapore, Sarawak om North Borneo, Sabah do baino.

• Ogumu tuhun Kadazan ii mobuubuvat id piahatan do 1914-1964.

• Mantad no do ogumu sikul ii nimaan tuidongo do tuhun topuak (tinimungan Kristian) do muugumu tanak Kadazan do nokosikul. Au nakaanu o Komponi Bolitis diti do monuidong sikul ii kouha montok tuhun mamasok, tuhun momogun do doiti.

• Aiso kuasa toi tuhun toi tinimungan ii mamajal do tuhun mamasok (natives / indigenous people) do popoohon nunu kotumbazaan dioho. Zioho sondii o momihi.

• Tumanud do ginumu tuhun pointindooi id North Borneo, tuhun mamasok no ii togumu no kozo. Tuhun Kadazan miampai tuhun Sina om Murut, kohobi do 50 piatus ginumu mantad do saviavi mogiigizon id North Borneo.

• Kitana o kogumuan do tuhun Kadazan.

Komozon,

1. Kivaa kosivatan sumikul nga au nokotongkop do tikid-tikid kinoizonon.
2. Aiso mamajal tuhun Kadazan (tuhun mamasok) do popoohon kotumbazaan / kointutunan dioho. Zioho sondii o momihi.
3. Kivaa tana pavaahan hamin om tana do buvaton, tanaman paai, gata, kouvaan, bogoi, guo om boliku.
4. Tuhun Kadazan no ii togumu no kozo.
5. Mogitabang-tabang o tuhun Kadazan (di kotood do misangod miobpinai / tribal wars).

Kopongihaan tokuudi nunu ningkokoton Kadazan baino (tounan biizungan 2000)
Suvai nodii kinoingkookokoto do Kadazan do baino, miaga dihia naazat id siibo.

1. Ogumu sikul pototongkop Sabah. Kivaa nogi kosivatan sumikul gisom id univositi id Pogun Sabah. Kadazan nga kaanu kavasian do ogumu kosivatan balajal.
2. Ogumu tinimungan toi tuhun ii mamajal tuhun Kadazan do popoohon kotumbazaan / kointutunan maza momoguno mogisuvai-suvai lahan.
3. Ogumu tanak Kadazan papadagang tana ii nokotungkus doid dioho. Kogumuan tana diti obohi do tuhun Sina toi bangsa suvai. Mooi di izon zioho doid tana "reserve" ii aiso galan poinsondii.
4. Kiginumu tuhun Kadazan (kaampai no tuhun mamasok ii momohoou dioho sondii do 'Dusun') om kaampai no Murut,do hobi kuang do 17 piatus NO mantad do ginumu mogiigizon doid Sabah.
5. Sandaadau nodii tuhun Kadazan. Mantad do kohizaban do mogium kuasa montok sondii om tinimungan om nogi ounsuban do palan (poinhosok?) do havan,
• Nabaagi o tuhun mamasok om okon nodii do iso tinimungan zioho;
• Nababak tumanud do 'kaum' toi tinumungan toniini do tinau. Dadi kivaa tinumungan do Kadazan, Dusun, Murut, Lotud, Rungus.
• Nabaagi kumaa piipio parti politik miaga do PBS, UPKO, PBRS, om Pasok.
• Kivaa monoodo kotinanan kavavagu om mooi sokot kotinanan ii kipalan mamaagi tuhun mamasok.
• Kivaa huguan Kadazan(dusun) (ii okito do kivaa pionitan miampai suvai tinimungan ii okonko kituddu do monokodung tuhun KDM) kuminam dumadi kuasa kotohu id taatanga do tuhun mamasok (KDM). (Monongkibai dumadi huguan takavas-tavakas?)
6. KDCA kuminam do popisompuu tuhun mamasok. Kivaa kuasa ii monugagang do KDCA mooi do au odimpot ii tudduvon do kotinanan diti. Ahal ngavi doun pomogunan  magantob nogi do kobuubuzuo do abaabazan papanaon do KDCA.
7. Kivaa huguan om kotinanan ii kuminam do popobuu ningkokoton do Kadazandusun / Murut. Ogumu kaantob ii apatut do iduon.

Dadi, songian do intangan mahik nunu naangazan do Kadazan, okito do okudi po kozo. Miaga do au koinsud zioho sundung potuu do kivaa tuhun KDM ii nokobubuu no.

Nokuo ma tu ingkaa iti?

Avasi do ihoon nunu nopo ii kogompit, maan ipopo sontob ii kaantob, monoodo palan om mogium taka di hobi koontok om pinggisaman no ii do momodimpot.

Isai tuhun Kadazan? Mantad nomboo zioho?

Tuhun zou Kadazan, kanu.

Muot ko dati do isai kozo o tinau Kadazan om mantad nombo zioho. Nokuo tu muot diti? Kivaa naku taanu do koiho do sisimba do ti-uot diti?

Mantad Pogun Sina?
Kivaa tuhun tangabaa moboos do mantad Yunnan o komohoingan do tuhun Kadazan, ka. Id kabaatan pogun Sina o Yunnan.

Songkuo tinopot do boos diti?

Mantad Pulou Taiwan?
Kivaa nogi moboos do koiho do komoingan nopo do Kadazan nga mantad Taiwan. Otopot toi ko au o boos diti, aiso ih kozo o nokoiho.

Sambaagizan nogi do pogun Sina o Taiwan. Minimang tingan o kinoizonon iti mantad Sina om kivaa polinta minsoosondii.

Tuhun do Taiwan mantad kinoizonon do Sundaland?
Kivaa, ka, noihaan di kavavagu do mantad ii doid Kabaatan Kohisaon Asia (Southeast Asia) (Sundaland) o tuhun ii poingizon doid kinoizonon id koibutan Asia miaga do Taiwan.

Kivaa ii mogohim do kivaa katapatan do boos kavavagu diti. Hobi nokobuu o tinau ngavi id suvai kinoizonon mantad mogiigizon doid Sundaland diti, ka. Dadi, au dii zioho otumbazaan.

Dadi, nunu dii kozo ii otopot?

Mambasa do hobi dutia. Read more HERE

Updated: 8 July 2014

Isai mambasa susuzan nokosuat id Boos Kadazan?

Kivaa dati ii muot, "Isai mambasa susuzan nokosuat id Boos Kadazan?" Komozon sontob susuzan id Kadazan i o-ium id intonet - hivang kopoihaan maza kompiuto - (internet).

Nokuo tu kivaa moboos do ingkaa? Tuhun ngaavi diti kaampai no tuhun Kadazan. Koluluo do ginavo!

Moboos o tuhun ngaavi diti nokomoi sabap no do mudi-kudi nodii o sinakagon do Kadazan do kaanu moboos om kalati do boos Kadazan. Okonko "kaka" do tuhun iti. Moboos zioho do boos Malazu. Okonko kahasa do koiho moboos do boos tinau suvai - Malazu, Onggilis (English), Sina, Tagalog, Pilipin, Jipun, Korean, osp - nga NOKUO tu zadaan boos sondii? Nokuo tu amaluan do moboos do boos do nokotungkus mantad takiaki?

Kivaa nogi ii au momohoogo do boos Kadazan tu au ii gunoon ii doid pakalajaan, ka. Okikip kozo o pomusaavan diti. Au nokoiho tuhun diti do aiso kaanu magantob do isai-sai Kadazan do moboos id boos Kadazan kumaa doid sompi-Kadazan id pakalajaan. Okonko hasa ii. Okonko douso ii. Au patut do maan potolungkuo tuhun nung moboos isido toi zosido doid boos kozo dau sondii. Hobi kalalaato diho mantad do Komunis toi Mafia.

Kivaa nogi ii manaak sabap do osusa balajal do Kadazan, ka. Tata! Avasi do potunudon o pomusaavan do miaga diti poguhu do mimang azad ii. Koumbak iti doid sukod vagu.

Kivaa vagu ditia! "Au kalati tanak ku songian do tumimpuun o sikul om soosongion do suvai tanak," ka. Ondomo tanak Kadazan di poguhu ii aiso toihaan do moboos do Onggilis om mingo-vingo do tumimpuun balajal id sikul. Mohoing dioho, ziaki, ziodu dioho, tuhun id kampung moboos Kadazan - okon Onggilis - nga ogumu dioho do aahom toihaan id boos Onggilis. Dadi, nomboo no katapatan do kotouvi o tanak id sikul nung koiho noopo haid do boos Kadazan?

Otopot ii kozo do nung aiso nodii koiho moboos om kalati Boos Kadazan, aiso nogi ii kihizab do mambasa do susuzan id Boos Kadazan tu au kalati dii.

Nga apatut do au adadi iho do ingkaa.

Nakabasa zou di tahaid no do tanak toniini nopo nga kaanu do minsingiho gisom himo toi hobi mogisuvai-suvai boos nung mongou-ongou ii mantad di onini po. Indama o tutok do tanak. Dadi, kada onuai gontob o vinakas do pomusaavan - tutok - do tanak. Hobi ogumu kosivatan dioho, hobi inahom om hinaab do toihaan dioho do touvi tadau.

DADI...
Kada no pomusoou do mamazada do boos sondii - Boos Tinau Kadazan. Kada no pomusoou do aiso do hoogo dii. Kada no pomusoou do aiso guno dii doid pakalajaan. Kada no paganu katatapan do adadi do bosuon o tanak nung koiho do boos Kadazan.

Ginovoo no Boos Kadazan. Tomposizo no Boos Kadazan. Potongkopo no Boos Kadazan. Tungkus iti mantad do Mohoing Savat. Kada dadaazo po.

(This is a short argument why Kadazan parents need to teach children their mother tongue.)

Pascalis Claudius Lotinggi                        Copyright 2023